Արևը «արթնանում է». Գիտնականները կանխատեսում են արևային փոթորիկների աճ
Տասնամյակներ տևած ակտիվության անկումից հետո Արևը կրկին դառնում է ավելի անհանգիստ: Գիտնականները գրանցում են արևային բծերի, բռնկումների և կորոնային զանգվածի արտանետումների թվի աճ, ինչը նշանավորում է 1980-ականներից սկսված անկման ավարտը: 2025 թվականի սեպտեմբերի 8-ին The Astrophysical Journal Letters ամսագրում հրապարակված նոր տվյալները ցույց են տալիս, որ մեր աստղը դուրս է գալիս «քնի» փուլից և Երկիրը պատրաստում է գեոմագնիսական փոթորիկների ալիքի:
Արևը փոխում է ուղղությունը
1980-ականներից ի վեր արևային ակտիվությունը նվազել էր. յուրաքանչյուր 11-ամյա ցիկլը բերում էր ավելի քիչ բծեր, բռնկումներ և արտանետումներ: 2008 թվականին, 24-րդ արևային ցիկլի մեկնարկին, ակտիվությունը հասավ ռեկորդային ցածր մակարդակի՝ դիտարկումների ողջ պատմության մեջ ամենաթույլը: «Բոլոր նշանները ցույց էին տալիս, որ Արևը մտնում է երկարատև ցածր ակտիվության փուլ, որը նման է XVII դարի Մաունդերի մինիմումին», — ասել է Ջեյմս Յասինսկին՝ NASA-ի Ռեակտիվ շարժման լաբորատորիայի գիտնական:
Այնուամենայնիվ, 2008 թվականից սկսած միտումը փոխվել է: Արևի և արևային քամու ուսումնասիրության առաքելությունների տվյալների վրա հիմնված հետազոտությունը ցույց է տվել.
- Արևային քամու արագությունն աճել է 6%-ով:
- Արևային քամու խտությունը մեծացել է 26%-ով:
- Արևային քամու ջերմաստիճանը բարձրացել է 29%-ով:
- Միջմոլորակային մագնիսական դաշտի ուժն աճել է 31%-ով:
Այս փոփոխությունները արտացոլում են Արևի մագնիսական ակտիվության ուժեղացումը, ինչը հանգեցնում է գեոմագնիսական փոթորիկների թվի աճի, որոնք առաջացնում են բևեռային լույսեր, բայց նաև սպառնում են արբանյակներին, տիեզերական կայաններին և տիեզերագնացներին:
Պատմական զուգահեռներ. Մաունդերի մինիմում և «Փոքր սառցե դար»
Այժմյան ակտիվության աճը հակադրվում է անցյալի հանգիստ ժամանակաշրջաններին: 1645-ից 1715 թվականներին, այսպես կոչված Մաունդերի մինիմումի ժամանակ, Արևի վրա գրանցվել է ընդամենը մոտ 50 բիծ 70 տարվա ընթացքում՝ անոմալ ցածր ցուցանիշ՝ համեմատած պիկային ժամանակաշրջաններում 100–200 բծերի հետ մեկ ցիկլում: Եվս մեկ անկում է եղել 1790-ից 1830 թվականներին:
Հետաքրքիր է, որ Մաունդերի մինիմումը համընկել է «Փոքր սառցե դարի» (մոտ 1300–1850 թվականներ) հետ, երբ Հյուսիսային կիսագնդում գրանցվել են խիստ ձմեռներ, և Լոնդոնում Թեմզան սառել է: Սակայն գիտնականները այս իրադարձությունները ուղղակիորեն չեն կապում. «Փոքր սառցե դարը» սկսվել է ավելի վաղ և, հավանաբար, պայմանավորված էր հրաբխային ակտիվությամբ, որը արգելափակում էր արևային լույսը: Արևային ակտիվության անկումները, ներառյալ վերջինը (1980–2008), զգալի ազդեցություն չեն ունենում Երկրի կլիմայի վրա, հատկապես մարդու գործունեության հետևանքով առաջացած գլոբալ տաքացման ֆոնին:
Ինչու՞ է Արևը «արթնանում»
Արևային ակտիվության փոփոխության պատճառները մնում են առեղծված: 11-ամյա ցիկլը, որը կապված է Արևի մագնիսական դաշտի վերակառուցման հետ, լավ է ուսումնասիրված, բայց երկարաժամկետ միտումները կանխատեսելը դժվար է: «Մենք դեռ չենք հասկանում, թե ինչն է կառավարում այս փոփոխությունները», — նշել է Յասինսկին:
Ակտիվության աճը նշանակում է.
- Բևեռային լույսեր. Ավելի հաճախակի և վառ, հատկապես բարձր լայնություններում:
- Տեխնոլոգիաների համար ռիսկեր. Կորոնային արտանետումները կարող են վնասել արբանյակները, խաթարել կապը և էներգետիկ ցանցերը:
- Վտանգ տիեզերագնացների համար. Տիեզերքում ճառագայթման մակարդակի բարձրացում:
Ի՞նչ է սպասվում
Գիտնականները կանխատեսում են, որ 25-րդ արևային ցիկլը (2020–2031) կհասնի իր գագաթնակետին 2025–2026 թվականներին: Սա կուժեղացնի արևային փոթորիկների հաճախականությունը, ինչը պահանջում է պատրաստություն.
- Արբանյակների արդիականացում՝ ճառագայթումից պաշտպանվելու համար:
- Տիեզերական եղանակի կանխատեսման համակարգերի կատարելագործում:
- Արևային քամու ազդեցության ուսումնասիրություն Երկրի մագնիսոսֆերայի վրա:
Նոր առաքելություններ, ինչպիսիք են Solar Orbiter-ը և Parker Solar Probe-ը, կշարունակեն տվյալներ հավաքել՝ հասկանալու համար, թե ինչպե՞ս է Արևն ազդում Երկրի և տիեզերքի վրա:
Հակիրճ…
Արևը դուրս է գալիս բազմամյա հանգստությունից, և 2008 թվականից սկսած նրա ակտիվությունն աճում է՝ ավելի շատ բծեր, բռնկումներ և արտանետումներ: Սա խոստանում է վառ բևեռային լույսեր, բայց նաև ռիսկեր տեխնոլոգիաների և տիեզերագնացների համար: Փոփոխության միտումի պատճառները անհասկանալի են, բայց գիտնականները համեմատում են իրավիճակը Մաունդերի մինիմումից դուրս գալու հետ: Առաջիկա տարիներին 25-րդ արևային ցիկլը կհասնի գագաթնակետին, և աշխարհը պետք է պատրաստ լինի «տիեզերական եղանակին»: NASA-ի հետազոտությունը քայլ է դեպի մեր աստղի՝ Երկրի կյանքի վրա ազդեցության հասկացողություն:
