Չուլպան Խամատովա. Ինձ ապշեցնում է, որ այս խենթ աշխարհում հայերին հաջողվել է պահպանել մարդկային լույսն ու ջերմությունը
Իմ նոութբուքի էկրանին հայտնվեց գիսախռիվ և մեծ շագանակագույն ու ապշեցուցիչ տխուր աչքերով մի նրբագեղ կին։ Zoom-ում հայտնի դերասանուհի Չուլպան Խամատովայի հետ «հանդիպմանը» սպասում էի անհամբերությամբ և թեթև հուզմունքով, որն անմիջապես անցավ, հենց որ սկսեցինք զրուցել։ Փխրուն թվացող այս կինը (այդ մասին փոքր-ինչ ավելի ուշ) զուրկ է աստղային պաթոսից։ Նրա հետ խոսելը պարզ և հեշտ է: Եվ նրա դեմքը փայլում է ինչ-որ անսովոր, ջերմ լույսով, երբ նա խոսում է իր կյանքի ամենամեծ սիրո՝ Թատրոնի մասին:
Երևանում նրա առաջիկա «Երազներ դաշնամուրի մասին» ներկայացման նախօրեին՝ ես Չուլպանի հետ զրուցեցի ամեն ինչից քիչ-քիչ՝ Հայաստանի, դերասանական արվեստի նրբությունների, թատրոնի, տղամարդկանց, ոճի և այս «խելակորույս, խենթ աշխարհի» մասին։
«Երազներ դաշնամուրի մասին»
Ես շատ եմ սիրում Հայաստանը, այնտեղ շատ մտերիմ ընկերներ ունեմ։ Ես միշտ մեծ ուրախությամբ էի գալիս այստեղ, իսկ հիմա՝ առավել եւս։ Վերջին անգամ Հայաստանում էի, զարմացած էի, որ դահլիճը լեփ-լեցուն է հանդիսատեսով, և բոլորը ռուսերեն պոեզիա էին լսում։ Հյուրընկալություն և մեծ սրտեր, և ձեր ազգի վեհությունը… Իրավիճակի ամբողջ ողբերգությունը, որում հայտնվել է Հայաստանը։ Եվ այնուամենայնիվ, ինչ-որ անհավանական ձևով մարդկանց հաջողվում է մարդ մնալ՝ բաց, բարի, առատաձեռն: Խելքը թռցրած աշխարհի ֆոնին ինձ զարմացնում է, թե ինչպես է Հայաստանին հաջողվում անցնել այս բոլոր վշտերի միջով, և միևնույն ժամանակ մարդիկ պահպանում են մարդկային լույսն ու ջերմությունը։
… «Երազներ դաշնամուրի մասին»-ն իրականում ներկայացում չէ, այլ գրական-երաժշտական ծրագիր։ Այնտեղ շատ երաժշտություն կա՝ լատվիացի երաժիշտ Անդրեաս Օսոկինի կատարմամբ։ Այս ներկայացմանը գալիս են մարդիկ, որոնք ցանկանում են պատասխաններ գտնել, և այդ բանաստեղծություններում շատ պատասխաններ կան… Հոգին հանգստացնելու՝ կապված այն բանի հետ, թե ուր է շարժվում աշխարհը… Մարդկությունը միշտ հաղթահարել է վշտի ինչ-որ խենթ անդունդն ու անարդարությունը, բայց ինչ-որ մեկը կարողացել է արժանապատվորեն դուրս գալ դրանից: Միգուցե այս միտքը ինչ-որ մեկին հանգստացնի։
Թատրոնն այն է, երբ հրաշք է ծնվում
…Թատրոնն ինձ ավելի մոտ է, որովհետեւ կա ավելի շատ ազատություն, անձնական պատասխանատվություն։ Կինոյում, թե ինչպես կխաղաս, կախված կլինի ռեժիսորի վերջին «վրձնահարվածից»՝ ինչպես է նա մոնտաժում քեզ, ինչ կադր է ընտրում, ինչպես է կառուցում պատմությունը: Իսկ եթե չես աշխատում հանճարի կամ դերասանի մասնագիտությունը սիրող և արտիստին վստահող մարդու հետ, ապա կինոյում շատ դժվար է արտահայտվել որպես արտիստ, իսկ թատրոնում դու ինքդ կարող ես արտիստ լինել, ոչ թե միայն վրձնով, ոչ միայն ներկով, այլ նաև ինքդ ես նկարիչը… Թատրոնում միշտ զգում ես հանդիսատեսի էներգիան. Ֆիզիկայի օրենքները չեղյալ չեն հայտարարվել։ Այս էներգիան ծնվում է, դու զգում ես այն, այն լցնում է քեզ, և դու լցնում ես դահլիճը, և դահլիճում գտնվող մարդիկ լցվում են միմյանցով: Իսկ երբ ներկայացումը լավ է ընթանում, կարող ես դա զգալ, քանի որ այդ պահին բառացիորեն ֆիզիկապես նոր էներգիա է ծնվում։ Թատրոնում կարելի է փոխել ամեն ինչ, ուղղել, կատարելագործել, փորձել նորովի, իսկ կինոյում՝ չես կարող։ Թատրոնն այն է, երբ այստեղ հրաշք է ծնվում՝ մոտակայքում, կողքիդ, առանց որևէ բանի, առանց հավելումների ու գերտեխնոլոգիաների և մնացած ամեն ինչի։ Դրա համար եմ ես սիրում թատրոնը։
Երբ ես հարցրի, թե արդյոք նա զգում էր այն կախարդանքը, որը բացահայտվեց իր համար թատրոնում, երբ նա առաջին անգամ գնաց այնտեղ որպես փոքրիկ աղջնակ՝ իր առաջին ներկայացման ժամանակ, Չուլպանը թեթև ժպիտով պատասխանեց, որ «ուղղակի իրեն լավ էր զգում»:
…Կարծում եմ, որ դա չեմ զգացել (կախարդանքը): Ես ուղղակի ինձ լավ էի զգում այն պահից, երբ ինձ դիմահարդարեցին։ Մանկական ներկայացում էր մանկական թատրոնում, ես խաղում էի կորդեբալետում, բազմամարդ տեսարանում։ Մենք կա՛մ տիկնիկներ էինք, կա՛մ մկներ, կա՛մ կարամել էինք, կա՛մ ձյան փաթիլներ: Ուրախություն էր հենց բեմ բարձրանալը։ Մեկ բառ անգամ չկար, միայն պարեր էին, ինչ-որ պարեր։ Բայց ես այնքան երջանկության զգացում ունեի, որ, ըստ երևույթին, դուրս թռա շարքից, հետո ավելի մեծ արտիստներն ինձ բավականին կոշտ նկատողություն արեցին. որ ես մենակ չեմ բեմում և չպետք է այդքան երջանիկ լինեմ և լցնեմ շուրջբոլորը։ Բայց դա ուրախության զգացում էր, միգուցե կախարդանք չկար, բայց ուրախության զգացումը բացարձակ էր…
Հիմա, իհարկե, միշտ չէ, որ այդպես է։ Սա այնքան նուրբ մասնագիտություն է, և նվերները շատ հազվադեպ են լինում: Այնքան բան պետք է հավաքվի գործողության մեկ կետում. սա է ներկայացման ռիթմը, և գործընկերը, և դուք ինքներդ՝ հանդիսատեսի տրամադրությունը: Դա տեղի է ունենում, բայց ոչ հաճախ:
Զգացմունքային իսպառ այրվելը
Չուլպանը բեմի վրա տալիս է ամբողջ ուժը մինչև իր հոգու արյան վերջին կաթիլն ու բջիջը՝ չխնայելով իրեն։ Նրա վերջին ներկայացումները՝ Ալվիս Հերմանիսի բեմադրությամբ «Post scriptum»-ը և Դմիտրի Կռիլովի՝ «Խելագարի գրառումները» վիթխարի զգացմունքային նվիրում են պահանջում։ Հարցին, թե ինչպես է նա դրանից գլուխ հանում, որպեսզի խուսափի զգացմունքային այրումից, Չուլպանն ասում է՝ բաղադրատոմս չունի։
….Այժմ ավարտվեց Ռիգայում «Խելագարի գրառումներ» պիեսի մեծ բլոկը: Եվ եթե անկեղծ լինենք, վերջին ներկայացումն արդեն դժվար էր խաղալը։ Որովհետեւ, ի վերջո, սարքը պետք է վերականգնվի… Հավանաբար, ավելի շատ ընդմիջումներ է պետք վերցնել, հանգստանալ, դուրս գալ բնության գիրկ, շփվել երեխաների հետ, երաժշտություն լսել ընկերների հետ։ Դա նման է մի անոթի, որտեղից թափվում ես ու թափվում, տալիս ես, բայց այն դեռ պետք է հասցնի նորից լցվել այս անձրևաջրով…
Ասում են՝ Չուլպան Խամատովան հանգստանալ չգիտի, հարցնում եմ։ Չուլպանը վստահորեն պնդում է՝ դա ճիշտ չէ։
…Ես սիրում եմ հանգստանալ, և կարծում եմ, որ ես գիտեմ ինչպես հանգստանալ։ Բայց դա միշտ չէ, որ հնարավոր է: Այսօր այնպիսի իրավիճակ է ստեղծվել, որ փոխվել է իմ ամբողջ կյանքը, փոխվել են իմ աշխատանքի դիմաց ստացած վարձատրությունները, բայց դեռ պետք է ապրել, ընտանիքդ ինչ-որ կերպ կերակրել, երեխաներիդ ուսման համար վճարել (Չուլպանն ունի երեք դուստր — խմբ. .), ինչ-որ տեղ ապրել, ուստի պետք է շատ աշխատել: Եվ դա օրհնություն է, որ ես հնարավորություն ունեմ անելու այս ամենը` շարունակելով դերասանուհի լինել:
Վերադառնում ենք «Post scriptum» պիեսի քննարկմանը, որի մասին Չուլպանն ավելի վաղ ասել էր, որ դա իր համար դարձել է իր անձնական ցավի արտահայտություն։
…Այս ներկայացման մեջ այնպիսի կոնստրուկցիա կա, որ մի ուսուցչուհի, փորձում է թափանցել Դոստոևսկու «Դևեր» վեպը։ Եվ Տիխոնի մասին կոնկրետ գլխում, որտեղ Ստավրոգինը խոսում է փոքրիկ աղջկա բռնաբարության մասին։ Ստավրոգինը կարծես փորձում է պարզել, թե ինչպես է դա տեղի ունեցել, ինչու մարդու ներսում այդ սև էներգիան այդ վայրկյանին հաղթեց նրան, ինչ անել դրա դեմ, ինչպես ապաշխարել, ինչպես ներողություն խնդրել: Եվ հետո երկար խոսակցություն Ստավրոգինի և Հայր Տիխոնի միջև, որտեղ նրանք փորձում են պարզել, թե ինչ է ապաշխարությունը:
Նամակը, որ գրել է Ստավրոգինը և անկեղծորեն պատմել ամեն ինչի մասին, ապաշխարությո՞ւն է, թե՞ ոչ։ Իսկ ինձ համար, որպես մի մարդու, որը հանկարծ հայտնվեց… Ես գրեթե 50 տարեկան եմ, և դեռ հույս ունեմ, որ աշխարհն ավելի լավն է, որ բարին կհաղթի չարին… Իսկ 50 տարեկանում ես հայտնվում եմ. այն կետում (տխուր ժպտում է), որ աշխարհն ապրում է իր ձևով` այլ օրենքով, և ամեն ինչ այնքան էլ արդար չէ, ինչպես դասավորվել էր իմ գլխում… Այս ներկայացումն օգնում է ճշգրիտ հասկանալ տիեզերքի կառուցվածքը, որում միշտ լավը կլինի, չարը միշտ կլինի, և նրանք միշտ տեղ կկիսեն արևի տակ մեր կյանքում, մեր հոգում ու կպայքարեն քո համար, կոնկրետ քո համար։ Ես խաղում եմ Ստավրոգինին, Մատրյոշային և Հայր Տիխոնին… Սրանք նման են իմ որոշ ներքին ալտեր-էգոների մասերի, որոնք անընդհատ կռվում են միմյանց հետ։ Եվ ամեն մարդուց է կախված, թե կյանքի տվյալ պահին որ ուժը` լույսը, թե խավարը, պատվանդան կբարձրանա:
Մտնել դեռրի մեջ
Ես ունեմ «Լուսնային զբոսայգի» ֆիլմը։ Մենք այն գրեթե ինը ամիս նկարահանել ենք Տաջիկստանում։ Եվ այդ ինը ամիսների ընթացքում ես բարբառ մշակեցի։ Ես վերադարձա Մոսկվա՝ մի փոքր խոսելով այդ առոգանությամբ։ Բոլորն ինձ ասում էին. «Դու գժվե՞լ ես…» Ես խաղացի մի տաջիկ աղջկա, և այնտեղ խոսեցի ինչ-որ մեղմ առոգանությամբ, հետո ամեն ինչ մնաց: Հետո ես չկարողացա ազատվել դրանից: Իրականում ես շատ եմ սիրում դերեր, որոնք բացում են իմ հորիզոնները: Երբ դուք կարող եք ծածկվել գրքերով, կարդացեք այս կամ այն պատմական ժամանակի մասին, այն իրավիճակի մասին, որում ապրել են մարդիկ։ Ինձ դա շատ է դուր գալիս, օգնում է տեղում չդոփել ու նոր բան սովորել։
Ես հոգեբանի մոտ չգնացի իմ դերերի պատճառով. Գնացել եմ (հոգեբանի մոտ) հոգնածության, անձնական խնդիրների պատճառով։ Ես միշտ տարախություն եմ թողնում կերպարի և իմ միջև։ Որոշ ներկայացումներում ավելի շատ, մյուսներում՝ ավելի քիչ։
Այս համերգում, որը բերելու ենք Երեւան, գործնականում տարածություն չկա։ Որովհետև ես իսկապես սիրում եմ այն բանաստեղծությունները, որոնք կկարդամ։ Անկեղծ ասած, ես նույնիսկ չեմ կարող ապրել առանց որոշների, քանի որ դա ինձ համար այնպիսի ցավազրկող է, իմ թթվածնային դիմակը, որն օգնում է ինձ դժվարին պահերին:
Մարդիկ միշտ հեքիաթի կարիք կունենան
Շատ դերասանուհիներ ճնշումների են ենթարկվում արտաքին տեսքի կամ տարիքի պատճառով, և Չուլպանը բացառություն չէ:
… Ճնշումներ, իհարկե, եղել են։ Այսպես է աշխատում կինոաշխարհը։ Պետք է միշտ հիանալի տեսք ունենաս… Մի կողմից, սա իհարկե ճիշտ է, քանի որ դա քո գործիքն է։ Բայց մյուս կողմից մենք խաղում ենք մարդկանց համար և մարդկանց մասին: Մենք չենք կարող ձևացնել, թե այս մոլորակի յուրաքանչյուր կին նման է կինոաստղի: Մարդիկ տարբեր են, և մենք պետք է խոսենք նաև այս տարբեր մարդկանց մասին: Հետևաբար, ես, իհարկե, դեմ եմ գերաստղի այս շփոթված կերպարին, բայց ոչինչ չեմ կարող անել դրա դեմ։ Այսպես է աշխատում կինոինդուստրիան… Այո, մարդիկ ուզում են դիտել իրենց մասին, ճանաչել իրենց, բայց շատ հաճախ նրանց պետք է հեքիաթ, գոյություն չունեցող կյանքի, գեղեցկուհու կամ գեղեցիկ տղամարդու մասին, որոնց համար. ամեն ինչ հիանալի է և կախարդական: Մոխրոտի մասին հեքիաթը…Ուստի այդպես կլինի միշտ, ինչքան էլ դիմադրեն կանայք և տարեց դերասանուհիները, այնուամենայնիվ, հեքիաթների առաջնահերթությունը կլինի, քանի որ մարդիկ ցանկանում են կտրվել առօրյայից։
Փխրուն ուժեղ կին
Ես ինձ համարում եմ փխրուն, վախկոտ… Գուցե սա է պատճառը, որ չեմ կարող լռել։ Իմ վախկոտությունն ու փխրունությունը, դա նշանակում է, որ եթե ես լռեմ և բռնանամ իմ էության հանդեպ, դա կկործանի ինձ որպես մարդ: Գուցե սա գալիս է զուտ ինքնապահպանման զգացումից: Քեզ ազատ շնչելու հնարավորություն տուր, որ հետո գլուխդ օղակի մեջ չմտցնես, կամ… խմելու տաս քեզ, կոտրվես։ Ես հասկանում եմ, որ ամենօրյա դժվարությունները շատ ավելի հեշտ է հաղթահարել, քան սեփական բարոյական ընտրության դժվարությունները և սեփական խղճի հետ անհամաձայնությունը: Անձամբ ինձ համար… Ես վախենում եմ վիճակից, երբ ամաչում ես քեզ նայել հայելու մեջ։
Տղամարդիկ այլևս «ուժեղ սեռը» չեն.
Սա արդեն իրողություն է։ Իմ անձնական կյանքն ապացուցում է, որ դա իրողություն է… Դու կարող ես բավականին հեշտությամբ գոյատևել առանց քո կողքին տղամարդու, մեծացնել երեխաներիդ և հաջողության հասնել որպես պրոֆեսիոնալ։ Ես հիմա նկատի չունեմ սերը: Խոսքը ավանդական դերերի մասին է՝ որ տղամարդը պաշտպան է, տղամարդը՝ կերակրող, տղամարդը՝ ուս։ Մեր ընտանիքում ոչ պաշտպանող տղամարդ կա, ոչ էլ տղամարդու ուս: Մենք հիանալի գոյատեւում ենք առանց ստի: Ես արդեն երկու չափահաս աղջիկ ունեմ, նրանք արդեն իմ պաշտպաններն են, և որոշ չափով արդեն իմ կերակրողն ու իմ ուսերը։ Մեր ընտանիքը լիակատար ապացույց է, որ ավանդական մոդելը կոտրված է…
Երբ ես հարցրի, թե արդյոք նա տխուր է այդ կապակցությամբ, Չուլպանն ուղղակի պատասխանեց՝ ոչ։
…Տղամարդուն կողիդ պահելը, ինքդ քեզ, երեխաներիդ ստելը ինձ սարսափելի է թվում։ Պարզապես տղամարդիկ դեռ չեն հարմարվել, նրանց թվում է, թե կինն ամեն ինչ կանի նրան պահելու համար, բայց դա հեռու է իրականությունից։ Որոշ ժամանակ անց, հավանաբար, ամեն ինչ այնքան կփոխվի, որ տղամարդիկ կանեն ամեն հնարավորը կնոջը պահելու համար…
Չուլպան Խամատովայի իդեալական տղամարդը
Առաջին հերթին ինքն իրեն հարգող մարդը։ Եթե նա հարգում է իրեն, ուրեմն կհարգի ուրիշներին ու իր կողքին գտնվող կնոջը։ Ներքին արժանապատվություն ունեցող մարդը չի կարող չհասկանալ, որ ընտանեկան կյանքը մեծ աշխատանք է և մեծ նվիրում այս խաղի բոլոր մասնակիցների համար։
Շիկահեր, թե այնուամենայնիվ թխահեր
Վաղուց որևէ ներքին զգացողություն չունեմ, քանի որ դա միշտ կապված է դերի հետ։ Դա ինձնից ջնջվել է… Ըստ իմ ներքին ապրումների՝ ես 12-ամյա Չուլպանն եմ այն լուսանկարից, որը կանգնած է իմ մահճակալի կողքի սեղանիկին, ծնողներիս գրկում, երկու հյուսքերով։ Ահա թե ինչպես եմ ես ինձ տեսնում… Ես ինձ տեսնում եմ որպես ալեհեր տատիկ, ինչ-որ պահի։ Եվ անկախ նրանից, թե ես շիկահեր եմ, թե թխահեր, ես իսկապես ուշադրություն չեմ դարձնում դրան: Ես բավական արագ եմ հարմարվում: Այնքան փոփոխություններ, գույներ, սանրվածքներ և մազերի երկարություններ, որոնք մասնագիտության պարտադրանքով, ըստ երևույթին, լղոզել են պատկերացումները… Այսօր ես թխահեր եմ, վաղը կդառնամ շիկահեր… Կրկին մարդկանց կեսը կասի, թե սարսափելի է, մյուս կեսն էլ կասի, ո ինձ շատ սազում է։ Սա անխուսափելի պատմություն է։ Սա, հավանաբար, պայմանավորված է նրանով, որ ես չեմ սիրում ինքս ինձ խաղալ: Երբ ես կերպար եմ խաղում, ես խաղում եմ մեկին: Եվ այդ ինչ-որ մեկը այլ տեսք ունի: Այդ իսկ պատճառով ես նման կիրք ունեմ ներկելու, սանրվածքի, կեղծամների և մնացած ամեն ինչի հանդեպ, որն ինձ հնարավորություն է տալիս փոխել իմ տեսքը։
Ոչ բոլոր աղջիկներն են սիրում ադամանդներ
Ես ոճ չունեմ. Իմ ոճը հարմարավետ հագուստն է։ Կան մատանիներ, որոնք ինձ նվիրել են ընկերներս, որոնք ես կրում եմ որպես նրանց հիշատակ: Բայց ես ոճ չունեմ։ Դա ինչ-որ կերպ անցավ իմ կողքով, և հիմա ծիծաղելի է այն փնտրելը, անկեղծ ասած: Նախկինում ունեի շատ տարօրինակ հագուստներ, գրեթե ծաղրածուի տեսք տվող: Ես իսկապես սիրում եմ տարօրինակ, արմատական դիզայներներին: Բայց հիմա այն իմ կյանքի մաս չէ։ Գուցե վերադառնա… չգիտեմ:
Գեղեցկության գլխավոր գաղտնիքը քունն ու բնության գրկում զբոսանքներն են… 2,5 տարվա ընթացքում ես դեռ չեմ կարողացել գտնել մի կոսմետոլոգի, որին վստահում եմ։ Քանի որ դա շատ վտանգավոր է, քեզ ինչ-որ բան կսրսկեն, դու չես կարողանա հույզեր արտահայտել։ Օրինակ, արտիստները պետք է շատ զգույշ ներարկեն բոտոքս, և նրանք պետք է այնպես անեն, որ դեմքի միմիկա արտահայտող մկանները չվնասվեն, որպեսզի կարողանաս արտահայտել այն, ինչ ուզում ես դեմքով։ Եվ երբ տեսնում եմ դերասանուհիների, որոնք հիանալի տեսք ունեն, բայց ոչինչ չեն կարող խաղալ, քանի որ ամեն ինչ այնքան բթացած է, ես հասկանում եմ, որ ոչ, ավելի լավ կլինի, եթե ես կնճիռներ ունենամ, բայց ունենամ աշխույժ դեմք և արտահայտեմ այն, ինչ ցանկանում եմ։
Բլից հարցեր
Ամենամեծ վախը
— Երեխաների և ծնողների անվտանգությունը, առողջությունը և կյանքը.
«Guilty pleasure»
— Հինգ տարի ճանապարհորդել աշխարհով մեկ:
Դեր, որը չես խաղացել, բայց ուզում ես խաղալ
— Վերջերս ինչ-որ բան եմ մտածել, բայց հիմա չեմ հիշում: Ճիշտն ասած, նման հստակ դեր չկա։
Ո՞ր ֆիլմին է ձեր կյանքը նման:
— Ֆելինիի «Ճանապարհը»:
Մանկության մի իր, որը դու դեռ պահում եք
Դա պատահաբար է տեղի ունեցել։ Սա մի փոքրիկ զգեստ է, որը ես հագել եմ, երբ 2 կամ 3 տարեկան էի: Այն շատ փոքրիկ է: Ծնողներս զգեստը գտան, երբ տատիկս մահացավ։ Նրանք իրերն էին տնտղում և գտան այն: Եվ ես զարմանալիորեն հիշեցի դա և հիշեցի զգացողությունները, թեև տեսականորե պետք է որ չհիշեի, չէ որ այն շատ փոքր էր… Այնքան խունացած է, քրքրված, բայց չգիտես ինչու ես այն պահում եմ:
Զրուցեց Լուսինե Վահրամյանը
P.S. Տաղանդավոր Չուլպան Խամատովայի կատարումը և նրա սիրելի բանաստեղծությունները կարող եք վայելել Երևանում սեպտեմբերի 29-ին Արամ Խաչատրյան սրահում, որտեղ կներկայացվի նրա «Երազներ դաշնամուրի մասին» բեմադրությունը։
